SO BORET !

So Boret !

Na-gondunun Kultura do nena-çkuni oskidinu şeni haksakis na-ixenen oçalişupeşi aşamaz so boret!

Mexola eçido-xut 3’anaşen dido ora divu, Lazepek kultura do nena-mutepeşi şeni ham oçalişuz na-gyoç’k’es. Kulturaşe Oroperi ar nuxu k’oçiten na-geiç’k’u ham içalişus hakşakis nak’o ak’atina ivu. Va jur k’at’i vanati sum k’at’i. Hak’onari k’oçişi ak’atina en3inaşi dodgitinas ubağun doga3’onenani… Var-ubağun.

Var-ubağun şurimşinepe var-ubağun. Haya, kultura do nena-çkunişi en3inaşi dodgitina şeni var-ubağun. Lazi kulturaşi oxonk’ana şeni na-içalişaman k’oçepe şkule, hemtepes metxozina na-vasen ağan-mordalepe dido var-ren.

İnternetişi iletişimi do na-ixenen majura etkinluğepe, na-gamişkvinen çkva ok’itxonepe dido k’ai mo3’opxina iven. Edo na-p3adum k’onarite ham ak’atina var-ubağun. Mu internetis do etkinluğepes ak’atina, mu-ti na-gamişkvinen ok’itxonepeşi moşkvanoba var-ubağun.

İnternet’is, mteli kultura-çkunis na-yodgin xut-aşi, m3ikate na-yodgin xoloti ar hek’onari daha site-ren. Ora mavaşi irixolo p3adum. Hem sitepeşi aris enni m3ika 3000 uye kuyonun. Ham sitepes mutu na-ç’arums, forumis na-ak’aten, yorumis na-ak’aten eçi, jurneçi-dovit vanati oşi k’oçi ren… majura uyepe so ren!

Kulturaşi oropa, kulturaşi oskidinu xvala hem sitepez o3’k’omilute, na-ç’arunpe ok’itxute var-iven. İrik ham oçalişupeşe ak’atinoni-ren. Na-miçkinanpe, na-miçkinan k’onarite artikatis otkvoni, hemtepe irixolos ortimoni-boret. İlla Lazuri nenante iç’arasen do iletişimi geidgasen yado-ti mutu-varen.

Xvala “Kapçoni-mç’k’udite” “lu-ncaxerite” vanati “guda do kemençeşi sersi ognaşi oxoronute” ham 4000 3’anaşen moxtimeri kultura do nena var-skidun.

Ar xalk’işi do kultura-muşişi skida şeni nana nena-muşi unon. Nena na-var-uğun ar xalk’i do kultura var-skidun, en3un.

Çkva kulturapeşi k’oçepek derneğepe çkvado çkva ok’oxtimape gedgiman etkinluğepe ikoman.

Çku, Lazepe so boret! Ndğaluri skidalas do duyla-çkunis p’ç’işut. Skidalas mteli k’oçi dulyas ren, skida-muşişi meona şeni oçalişu ikoms. Ho, skidaşi mogapa şeni içalişinen, var-içalişana var-iven, heti mtini-ren.

Edo xoloti m3ika ar ora-muşi kultura şeni oçalişuz dut’alasna diven. K’oçişi guris kulturaşi oropa uğun-na hemus mutu var noğun. Xeşen na-muxtasen iri mutu-ti dikoms.

Ha.. arti, kulturaşi oskidinus şiddeti oxmaru var-uk’ors, heşo mutu var-iven. Heşo mutu, mitik nosisti var-dolingonams. Ham sva-mugvale irişi-ren, iri mutu mskvanobate, cumalobate dixenen. Çku na-minona xvala na-en3un kultura do nena-çkuni oskidinu-ren.

Ham kulturaşi oxonk’anas dido tamo boret. Dido bundura boreti? Vana dido nosiari? Vanati “çkimde-mu” otkvute “şkurna” çkuni pşinaxumti. Haya Oxo3’onu dido perpu varen.

İri xolo steri Mati duyla miğun, biçalişam ora dido var-miğun. Berepe şeni, hemtepe oskedinu şeni dulyas bore. Edo çkar mutu kultura do nena-çkimişi oropas var-noğun.

Na-en3un ar kultura oskidinu ar m3ika k’oçite var-iven, dido zori do doç’k’endineri iven.

Ham k’onus M3ika ok’omaleri na-bore şeni haşo p’ç’ari. Mititi gegondinu şeni,

var-p’ç’ari.

Ağan-mordalepe so-ret! Moxtit mxuci meçit, Kultura do nena-çkunişi oskidinu şeni  na-ixenen mecişe..

Neredeyiz!

Kaybolmakta olan kültür ve dilimiz yaşatmak için şimdiye kadar yapılan çalışmalar aşamasında neresindeyiz.

Yaklaşık yirmibeş yıldan fazla zaman geçti, Lazların kültür ve dilleri için çalışmalara başladıkları. Kültürünü seven bir avuç insanla başlayan bu çalışmalara şimdiye kadar katılım nasıl oldu. Ya bir katı, ya da iki katı.

Bu kadar insanın katılımı yok oluşu durdurmaya yetermi sanıyorsunuz. Yetmez! Yetmez dostlar yetmez. Bu, kültür ve dilimizin yokoluşunun durdurulmasına yetmez. Laz kültür hareketi için çalışan insanlardan sonra, onların ardından devam edecek gençler çok fazla değil.,

İnternetteki iletişim ve yapılan diğer etkinlikler, çıkartılan çeşiyli okunacaklar çok iyi bir gelişmedir. Fakat izlediğim kadarı ile bunlara katılımda yeterli değil. Ne internete ve diğer etkinliklere katılım, ne de çıkartılan okunacakların fazlalığı yeterli değil.

İnternette tamamen kültürümüzle ilgili olan beş-altı, kültürümüzle biraz ilgili olan bir okadar daha site var. Zamanım oldukça hepsini izliyorum. O sitelerin herbirinde yaklaşık 3000 üye var. O sitelerde yazan, foruma katılan, yoruma katılan yirmi ya da elli, bilemedin yüz kişinin katılımı var, diğer üyeler nerede?

Kültürünü sevmek, kültürünü yaşatmak yalnız sitelerde gezinmek yazılanları okumakla olmaz. Herkesin bu çalışmalara katılması lazımdır. Bildiklerimizi, bildiğimiz kadarı ile birbirimize aktarmalı, herkesle paylaşmalıyız. İlla Lazca dili ile yazılıp iletişim kuracağiz diye bir şeyde olamaz.

Sadece “hamsili ekmek”le,” lahana dövülmüşü” yada “tulum ve kemençe sesini duyunca horon oynamakla” bu 4000 yıldan beri gelen kültür ve dilimiz yaşamaz.

Bir halkın ve kültürünün yaşaması için ana dili gerekli. Dili olmayan bir halk, kültür yaşayamaz, yokolur.

Başka kültürden insanlar dernekler, çeşitli oluşumlar, etkinlikler yapıyorlar.

Biz, Lazlar neredeyiz! Günlük yaşamın ve işimizin peşinden koşuyoruz. Yaşamda herkes işinde, yaşamını sürdürecek çalişmalarını yapıyor. Tabiî ki yaşamın sürebilmesi için çalışmak gerekir, oda doğrudur. Fakat yinede biraz olsada zamanının bir kısmını kültürü için çalışmalar ayırsada olur. İnsanın yüreğinde kültürüne olan sevgisi varsa ona bir şey engel olamaz. Elinden gelen her şeyi yapar.

Ha.. birde kültürleri yaşatmak için şiddete gerek yoktur, olmaması lazımda. Öyle bir şeyi kimse aklından da geçirmemelidir. Bu dünya herkesindir, her şey güzellikle, kardeşlikle yapılabilir. Bizim istediğimiz yalnız,  yok olmakta olan kültür ve dilimizi yaşatmaktır.

Bu kültür hareketinde çok yavaşıs. Çok tembelmiyiz? Ya da akıllı? Yahutta “banane” diyerek “korkumuzu” gizliyormuyuz. Anlamak kolay değil.

Herkesin gibi benimde işim var, çalışıyorum uygun zamanımda fazla değil. Ailemi geçindirmek için çalışmam gerekli. Ama hiçbir şey kültürüme olan sevgime engel olamıyor.

Yok, olmakta olan bir kültürü yaşatmak az insanla olursa biraz zor ve yorucu olur.

Bu konuda biraz birikmiş olduğum için böyle yazmak zorunda kaldım.

Kimseyi de gücendirmek için yazmadım.

Gençler neredesiniz! Gelin omuz verin, kültür ve dilimizi yaşatmak  için yapılan bu imeceye..

Tuta-xristina.2016 Lazona

Osman Şafak Büyüklü                             osmanbu2003@hotmail.com